‘De nauwkeurige beschrijving van de wereld, niet alleen maar een nieuwe, maar één met de laatste namen van de gehele aarde er op getekend. Namen, die niet alleen nuttig, maar uiterst noodzakelijk zijn voor alle studies, door Giacomo Gastaldi uit Piemont, kosmograaf bij de Venetiërs. Te koop in Antwerpen bij Gerard de Jode, 1555.’ Deze titel, vrij vertaald, plaatste Gerard de Jode boven een kopie van de wereldkaart die Giacomo Gastaldi in 1546 te Venetië uitgaf onder de eenvoudige titel Universale. Deze wereldkaart, de eerste van deze kartograaf, wordt als één van de belangrijkste kaarten uit de 16de eeuw beschouwd. ...
Read more

Deze kaart is gedrukt van dezelfde koperplaten als de kaart die eerder is uitgegeven door Gerard de Jode in Antwerpen (1555). Door het uitkloppen van de lijnen in de gegraveerde koperplaat kon men opnieuw een glad oppervlak verkrijgen, waarin een correctie gegraveerd kon worden. Op deze wijze is de kopie van Gastaldi's kaart gewijzigd in een beeld dat beter overeenkwam met de tijd van uitgave van de kaart, waarschijnlijk omstreeks 1600. De meeste wijzigingen hebben betrekking op het gebied van de noordelijke Grote Oceaan: Amerika en Oost-Azië, dat geheel hertekend is, worden nu door een brede zeestraat, 'Streto de Anian', van ...
Read more

Ortelius' 'Theatrum Orbis Terrarum' (letterlijk: Schouwtoneel van de aardbol), waarvan de eerste editie in 1570 het licht zag, is de eerste 'moderne' atlas. Ze bestaat uit twee elementen, die tezamen een eenheid vormen: tekst en kaarten, waarbij de kaarten alle op hetzelfde formaat getekend zijn, gebruikmakend van de beste in Europa beschikbare kaarten. Voorin de atlas noemt Ortelius de namen van alle kaartmakers, van wie hij werk gebruikt heeft (de 'Catalogus Auctorum'), een werkwijze die later weinig - of geen - navolging gevonden heeft. De atlas was een groot succes, bijna veertig verschillende edities verschenen tot in het begin van de 17de ...
Read more

Pieter van den Keere, of in het Latijn Petrus Kaerius (1571-ca. 1646), is één van die personen, die de Amsterdamse kartografie in het begin van de 17de eeuw zeer sterk beïnvloed hebben. Als zwager van Jodocus Hondius sr. behoorde hij tot één van de meest beroemde families kartografische uitgevers te Amsterdam. Dat hij een uitstekend graveur was, blijkt uit de hier getoonde kaart; tot zijn overige werk behoren onder andere de kaarten in Willem Barentsz.' 'Caertboeck vande Midlantsche Zee' (Amsterdam, 1598), de atlas 'Germania Inferior' (Amsterdam, 1617), grote stadspanorama's, wandkaarten en globes (zie overzicht in Schilder & Welu, 1980). Deze wereldkaart, waarvan ...
Read more

In 1617 publiceerde Johannes Janssonius een door Nicolaes van Geelkercken (ca. 1585-1656) gegraveerde wereldkaart met de titel, vertaald, 'Uitgebreide beschrijving van de aardbol in twee platte halfronden', waarvan hier een latere editie getoond wordt. Oorspronkelijk was de kaart in handschrift gedateerd met 1632. Dit jaartal is bij restauratie verdwenen. Opvallend is, dat bij de ontdekkingen van Schouten en Le Maire het Statenland (de oostkust van Straat le Maire) als een onderdeel van het zuidland getekend is, waarmee het belang van deze ontdekking als tweede doorvaart naar de Grote Oceaan duidelijk naar voren komt. De rijke versiering rondom het kaartbeeld, die men ...
Read more

De wereldkaart in de zeeatlas van Pieter van Alphen laat een nieuw werelddeel zien. Enkele kusten van Australië zijn in de eerste helft van de 17de eeuw - bij toeval - ontdekt door Nederlandse Oost-Indiëvaarders. De namen van deze kusten zijn ontleend aan de schepen (bijvoorbeeld 'Tortelduyf' in 1624) of aan de schippers (bijvoorbeeld 'Dirck Hartogs Re', Dirck Hartog was schipper van de Eendracht). Het eerste schip dat de Australische westkust in zicht kreeg was de Eendracht in 1616. Dit land is daarom geruime tijd bekend geweest onder de naam 'Het Land van de Eendracht'. De ontdekkingen van Abel Tasman (1642-1644) ...
Read more

De Amsterdamse uitgever Hendrick Doncker gebruikte in zijn eerste zeeatlassen de wereldkaarten van andere uitgevers, zoals onder andere Frederick de Wit. In 1676 komt voor het eerst een wereldkaart met zijn eigen adres voor. Bepalend voor het wereldbeeld op deze kaart is de befaamde wereldkaart van Joan Blaeu uit 1648. Een aantal belangrijke wijzigingen ten opzichte van oudere kaarten betreft: 1. Het grote zuidland is geheel verwijderd. Bij Van Alphen was het nog met een enkele lijn aangegeven. 2. Noord-Amerika is opnieuw gekarteerd, waarbij de te brede voorstelling, die sinds Ortelius op alle kaarten voorkwam, verdween. Eén wijziging is een achteruitgang: Californië ...
Read more

De predikant Willem Albert Bachiene (1712-1783) hield zich behalve met geestelijke zaken ook bezig met de geografie en astronomie. In 1764 werd hij benoemd tot hoogleraar in de sterre- en aardrijkskunde aan de 'Illustre School' te Maastricht. Na circa 1769 publiceerde Bachiene een aantal kaarten naar het voorbeeld van de Londense graveur en uitgever Emanuel Bowen. Al deze kaarten zijn gegraveerd door de in zijn tijd zeer beroemde graveur Jan van Jagen (ca. 1710-na 1796). In 1785 zijn alle kaarten van Bachiene bijeengevoegd en door de Amsterdamse uitgever Matthijs Schalekamp als 'Atlas tot opheldering der Hedendaagsche Historie' uitgegeven. De wereldkaart in twee ...
Read more

Deze Franse kaart uit het jaar 8 (=1800) werd snel gevolgd door een Nederlandstalige uitgave uit 1802. Het bijzondere van deze kaart is het thema van de inkleuring: vrijheid van de bevolking. De hoogste klasse is - vertaald op basis van de Nederlandstalige kaart uit 1802 - ‘Volkeren onder een Gemeenebestbestuur, het zij van Volksregeering, het zij van Adelregeering’, waaronder slechts twee landen vallen, namelijk (vanzelfsprekend) Frankrijk en de Verenigde Staten. De tweede klasse is vertaald ‘Volkeren onder een Eenhoofdig Gemeenebestbestuur’, zoals de Engelsen; verder ‘Volkeren onder eene Gemaatigden Alleenheersching’, zoals Spanje, Duitsland en Oostenrijk. Slechter af zijn de ‘Volkeren ...
Read more

Nederlandse editie van de in 1800 (jaar 8) in Parijs uitgegeven 'Mappemonde' van Louis Brion, père. Het bijzondere van deze kaart is het thema van de inkleuring: vrijheid van de bevolking. De hoogste klasse is 'Volkeren onder een Gemeenebestbestuur, het zij van Volksregeering, het zij van Adelregeering', waaronder slechts twee landen vallen, namelijk (vanzelfsprekend) Frankrijk en de Verenigde Staten. De tweede klasse is 'Volkeren onder een Eenhoofdig Gemeenebestbestuur', zoals de Engelsen; verder 'Volkeren onder eene Gemaatigden Alleenheersching', zoals Spanje, Duitsland en Oostenrijk. Slechter af zijn de 'Volkeren onder het juk van een min of meer in het oog lopend, Opperheerschend ...
Read more

Deze kaart in de serie wereldkaarten toont de kennis van de aarde in het begin van de 19de eeuw. De opbouw van het blad is haast 17de-eeuws te noemen met de gravures rondom de eigenlijke kaart, die de verschillende planten, dieren, mensenrassen, natuurverschijnselen en bijzondere gebouwen tonen.
Read more

Aan het eind van de 16de eeuw stonden de expedities naar het noorden in het centrum van de belangstelling. Deze expedities hadden tot doel een noordelijke doorvaart naar China en Indië te vinden. De theoloog en geograaf Petrus Plancius (1552-1622) neemt in de voorbereidingen van deze reizen een vooraanstaande plaats in. Zijn tijdgenoot Baudartius noemt hem de ‘principaelsten Autheur ende aendrijver van de voortreffelicke ende wijtvermaerde Oost-Indische Compagnie’. Men neemt aan dat hij de auteur is van deze kaart van Europa uit 1594, gegraveerd door Baptista van Doetecum (Doetechum) en uitgegeven door de Amsterdamse uitgever Cornelis Claesz. De voorstelling van Nowaja ...
Read more

Van de vroege Portugese kartografen is van Diogo Homem het meeste werk bewaard gebleven, namelijk elf zeekaarten en twaalf zee-atlassen, gedateerd tussen 1557 en 1576 en alle in handschrift. Eén van zijn kaarten is gegraveerd en uitgegeven, namelijk de kaart met de kustlijnen van Europa en delen van Afrika en Azië uit 1569 door Paolo di Forlani te Venetië. In 1572 volgde een tweede Italiaanse uitgave door Antonio Lafreri te Rome. De Faculteit Geowetenschappen te Utrecht bezit een exemplaar van deze kaart in 1606 uitgegeven door Filippo Thomassino te Rome. Deze kaart is de eerste in druk uitgegeven portolaankaart. De zestien 'hulp'-windrozen ...
Read more

Zoals op de in Italië uitgegeven kaart van Diogo Homem het interessegebied voor de Italiaanse handel is afgebeeld, zo wordt op deze in Amsterdam uitgegeven kaart de Nederlandse interessesfeer duidelijk. Noord-Europa neemt, hoe kan het ook anders, een veel belangrijker plaats in. De Middellandse Zee is wegens ruimtegebrek in twee delen gesplitst. Het oostelijk deel ervan is in Noord-Afrika geplaatst 'overmidts dat om de cleijne plaetse wille de geheele Middelantsche Zee alhier niet aen malcanderen en heeft mogen volgen, soo hebben wij nochtans tot dienste van de Zeevaerders goet gevonden de reste oock hier bij te voeghen, die leggende binnen ...
Read more

Willem Jansz. Blaeu publiceerde zijn zeekaarten vooral in zijn zeemansgidsen 'Het Licht der Zee-vaert' (1608), de 'Zeespiegel' (1623) en de 'Haven-wyser' (1634); slechts zeer weinig zeekaarten gaf hij als losse kaarten uit, deze zijn daarom buitengewoon zeldzaam. Eén van deze door Blaeu als losse kaart uitgegeven zeekaarten is de paskaart van het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan, de 'Westersche Zee'. Opvallend is dat deze paskaart de zuidpunt van Groenland tweemaal toont. Dat dit geen 'vergissing' is wordt verklaard in een tekst erboven (beginnend met 'Terra Neuve'). De magnetische noordpool, waarheen de naald van het kompas wijst, komt niet overeen met ...
Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze zeekaart maakt deel uit van het [Kaartboek van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee], ca. 1693. De uitgever van dit kaartboek, Johannes van Keulen, stond met zijn zeekaarten aan de basis van een familieonderneming op het gebied van hydrografie en navigatie-instrumenten. Het uitgevershuis Van Keulen zou meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse maritieme kaarthandel domineren.

Read more

Deze kaart is afkomstig van het uitgevershuis Van Keulen, een familieonderneming die meer dan twee eeuwen lang - van 1680 tot 1885 - de Nederlandse handel in maritieme kaarten domineerde. De paskaart is, zoals de titelcartouche suggereert, gebaseerd op waarnemingen en metingen van schippers en loodsen. Deze informatie is verder aangevuld door de toenmalige burgemeester van Veere Stephanus van der Loeff (1746-1816) en kapitein-ter-zee Bonifacius Cau (1740-1804). Voor het gebruik van deze zeekaart publiceerde de firma Van Keulen in 1775 ook een vijftien pagina's tellend gidsje: 'Beschryvingen en onderrigtingen behoorende tot de nieuwe platte paskaart van Oostende tot den Hoek van ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (1550-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen.aan het eind van de 16e eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan de Straat ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16e eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de Spieghel der Zeevaerdt van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Zijn grootste bekendheid heeft Willem Barentsz. (ca. 1560-1597) te danken aan zijn aandeel in de Nederlandse poolreizen aan het eind van de 16de eeuw. Overbekend is zijn overwintering op Nowaja Zemlja in 1596/97. Tussen zijn drie poolreizen door heeft hij nog kans gezien een zeemansgids samen te stellen voor de zogenaamde Straatvaart, de handel via de Straat van Gibraltar met de landen aan de Middellandse Zee. Zijn zeemansgids, de eerste gedrukte voor dit gebied, is te beschouwen als een vervolg op de 'Spieghel der Zeevaerdt' van Lucas Jansz. Waghenaer uit 1584/85. Waghenaers zeemansgids omvat de kusten van West-Europa tot aan ...
Read more

Er is weinig bekend van de tekenaar/ontwerper van deze handschriftkaart. Uit een advertentie in de Amsterdamse Courant van 11 september 1727 weten we dat Christiaan Gebhard boek- en zeekaartverkoper op de Texelse Kade 'in de Lootsman' was, waar hij globes (met diameters van 2 tot 26 'duym'), sferen met en zonder horloges, mathematische boeken en zaken verkoopt; tevens worden er 'alderhande Geographisch en 'Geometrische Tekeningen gemaekt.' Hoe deze laatste er uit zien, blijkt uit de getoonde tekening.
Read more

In 1598 publiceerde de Amsterdamse uitgever Cornelis Claesz. 'D'Eerste boeek. Historie van Indien [...]' door ene 'G.M.A.W.L.', waarin kaarten en platen gebonden waren. Na het 18de hoofdstuk staat vermeld: 'Hier stelt het Caertgien van Iava ende Sumatra', dit kaartje ontbreekt in alle bekende edities. Blijkbaar is het de bedoeling geweest dat deze 'Nieuwe caerte [...]' in dit boek bijgebonden zou worden. Wellicht is het te laat gereedgekomen om nog gebruikt te worden. Ook in de latere edities van 'D'Eerste boeck' ontbreekt het. De 'Nieuwe caerte [...]' is de eerste afzonderlijke gedrukte kaart van de Indische archipel. Ze is vervaardigd met hulp ...
Read more

Dit kleine kaartje, schaal [circa 1:100.000], is wellicht het bewijs van één van de laatste, misschien wel dé laatste, Nederlandse bijdrage aan de uitbreiding van het wereldbeeld. Het betreft een zeer klein eilandje in de Grote Oceaan, dat men 'Nederlands Eiland' noemde. Thans staat het op de kaart vermeld als 'Nui (Tnaguinui)' (Karta Mira 1:2.500.000) en behoort het tot Kiribati, de voormalige Britse eilandengroep Ellice Islands.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739.
Read more

Deze anonieme tekening behoort tot een set kaarten bij een rapport over de verdediging van Curaçao, gedateerd 17 november 1739. Deze kaart vermeldt in een omstandig verhaal de wijze van ankeren in de baaien van Curaçao. 'Men dient te weten; dat, om in Vijands landt, een Landing te onderneemen, soo moeten de Scheepen of banquen op de plaetz, die daartoe het bequamste te voore komt, ook bequam weezen, om de Scheepen of banken ten anker te houden, om daglijks alle toevoer te kunne brengen, aan de troupe die gelandt zijn, en sonder dat, kan absolute geen Landing geschieden,' aldus de eerste ...
Read more

De voorstelling van de Zeventien Provinciën in de vorm van een leeuw was in de 17de eeuw favoriet bij de Nederlandse kaartenuitgevers. De eerste, die een dergelijke kaart maakte, was Michael Aitsinger in 1583. Na onder anderen Johan van Doetecum (Rotterdam, 1598) en Claes Jansz. Visscher (Amsterdam, 1609) maakte ook Pieter van den Keere een 'Leo Belgicus', die hij in zijn atlas van de zeventien Nederlandse provincies plaatste. Door de Pragmatieke Sanctie van 1549 bracht Karel V zijn gewesten in de Nederlanden te zamen tot de Bourgondische Kreits; het aantal is afgeleid van de zeventien feodale titels van Karel V in ...
Read more

Willem Janszoon, die zich vanaf 1621 'Blaeu' noemt, wonend op het Water (nu Damrak) te Amsterdam, gaf in 1608 een kaart van het graafschap Holland uit. Hoewel alle Hollandse kaarten uit het begin van de 17de eeuw zeer decoratief zijn, deze kaart van Holland behoort wel tot de meest decoratieve. Niet weinig wordt de aantrekkelijkheid verhoogd door de sierlijke stadsprofielen links en rechts en de rij wapens van Hollandse steden onder langs de rand. Langs de bovenrand zien we zeer fraaie gravures van edellieden, kooplui, boeren en vissers met hun dames in een landschap op het strand. Op het strand ...
Read more

Onder de belangrijke uitgevers van kaarten en atlassen in het 17de-eeuwse Amsterdam behoren zeker de drie generaties Visscher: Claes Jansz. Visscher (1587-1652), Nicolaas Visscher I (1618-1679) en Nicolaas Visscher II (1649-1702). De weduwe van de laatste verkoopt de uitgeverij na een bestaan van ruim 100 jaar in 1720 aan Andries de Leth. Hun bedrijf was gevestigd 'in de Visscher' in de Kalverstraat. Zij publiceerden onder meer vele atlassen, een overzicht daarvan vindt men in het derde deel van Koemans 'Atlantes Neerlandici'. Deze kaart is uitgegeven door Nicolaas Visscher I of II. Ze omvat het gebied van het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende ...
Read more

De stedenboeken van Joan Blaeu (1598-1673, zoon van Willem Jansz. Blaeu) zijn minder bekend dan zijn 'Atlas Major', hoewel in de 17de eeuw niet minder befaamd. Zijn stedenboeken, die alleen stadsplattegronden bevatten, vormen een supplement op de 'Atlas Major'. Joan Blaeu heeft de moeite genomen bij de stadsbesturen in de Nederlanden te informeren naar hun beste plattegronden, opdat hij die kon benutten. Zijn stedenboek van de Nederlanden in twee delen, waarvoor hij in 1649 privilege kreeg, kan daarom als zeer up-to-date beschouwd worden. De beschrijvingen van de verschillende steden zijn op de achterzijde en tussen de kaarten gedrukt. Het stedenboek ...
Read more

In de 'Chronicke van Vrieslant' uit 1622 door de Friese geschiedschrijver Pier Winssemius is achterin een 'Beschrijvinghe van Vrieslandt' opgenomen, waarbij twee plattegronden, respectievelijk van Leeuwarden en van Franeker. De plattegrond van Leeuwarden is gemaakt door Petrus Feddes uit Harlingen, die de kaart signeerde met 'P. Harlingensis'. Als voorbeeld gebruikte hij de plattegrond van Pieter Bast en Johan Sems uit 1602. Feddes' plattegrond werd op zijn beurt zo'n twintig jaar later weer gebruikt door Joan Blaeu voor zijn stedenboek.
Read more

Deze fraai ingekleurde kaart is een verkleining van de grote kaart van Utrecht, vervaardigd door Bernard de Roij in de jaren 1676 tot 1695 en uitgegeven in 1696 door Nicolaas Visscher II in 15 bladen. Zie: 'Toonneel des Aerdrijcx', nr. 40; Donkersloot-de Vrij, M., Topografische kaarten van Nederland vóór 1750. Groningen, 1981 (vermeld bij nr. 754); 'Nieuwe kaart van den Lande van Utrecht, 1696', facsimile met een inleiding van A.H. Sijmons. Alphen aan den Rijn, 1973.
Read more

De bekende graveur en zilversmid Adam van Vianen (ca. 1569-1627) publiceerde in 1598 deze plattegrond van Utrecht. De koperplaat hiervan kwam in bezit van het stadsbestuur van Utrecht. Toen zijn kleinzoon, de landmeter-kaarttekenaar Adam van Vianen de kaart opnieuw uit wilde geven, moest hij aan dit stadsbestuur toestemming vragen. Op de achterzijde van dit exemplaar is het ‘Extract uyt de Resolutien vande Ed. Vroedschap der Stadt Utrecht ‘s Maandaghs den XXII. Decemb. 1651’ afgedrukt, waarin deze toestemming verleend werd op conditie, dat de koperplaat na gebruik teruggegeven werd. Thans bevindt deze koperplaat zich in het Centraal Museum te Utrecht.
Read more

In het begin van de jaren zestig van de 17de eeuw kwam de uitbreiding van de stad Utrecht in de vroedschap van die stad ter sprake. In 1663 werd een plan aangenomen, waarbij aan de westzijde van de stad een nieuwe wijk met grachten zou komen. Met de uitvoering daarvan werd direct begonnen. Eén van de burgemeesters echter, Hendrick Moreelse (zoon van de schilder Paulus Moreelse), kwam in 1664 met een uitgebreider plan op tafel. Dit plan was er vooral op gericht een comfortabele woonwijk te creëren om rijke burgers aan te trekken, die de stad tot groter aanzien en ...
Read more

Een ambitieus plan om van Utrecht een zeehaven te maken toont deze kaart. Een kanaal met een lengte van circa 25 km en volgens deze kaart een breedte van zo’n 300 meter moest Utrecht met de Zuiderzee bij Spakenburg verbinden. De grootste te doorgraven hoogte, te zien in het profiel in het midden, was 15 voet 5 duim (4 à 5 m), zonder de diepte van het kanaal zelf. Ten noordoosten van de stad, thans de wijk Wittevrouwen, was een groot havenbekken voorzien. De kaart is uitgegeven door de Amsterdamse uitgeverij van de weduwe van Joachim Ottens, die na de dood ...
Read more

Deze fraaie kaart in vier bladen is een echte polderkaart: het accent ligt meer op de waterstaatkundige situatie dan op de volledige weergave van percelen. Alle sloten en vaarten worden met hun namen aangeduid, terwijl de percelen alleen in de droogmakerijen afzonderlijk ingetekend zijn. De kaart geeft vele restanten van dijkdoorbraken weer (‘wielen’), evenals de gevolgen van verveningen (‘dellen’). De cartografie is van de hand van Pieter Straat, die mogelijk ook zorgdroeg voor de opmetingen. Getuige de tekst in de cartouche linksonder heeft de Amsterdamse uitgever Hendrik de Leth het kaartbeeld op de koperplaat aangebracht. Het kaartblad rechtsonder toont een mooie zinnebeeldige ...
Read more

Tijdens een zware storm met Kerstmis 1717 was een groot deel van de duinen voor Egmond aan Zee afgeslagen. De toren en de kerk van dat dorp kwamen daardoor vrijwel op het strand te staan. In 1718 zijn ter bescherming ervan rijswerken aangelegd. Van het resultaat van de werkzaamheden heeft de landmeter Johannes Rollerus, die er opzichter van was, een kaart gemaakt. In het groot zien we een plattegrond van de nieuwe situatie, rechtsboven in de hoek een gezicht op het dorp vanuit zee met de nieuwe situatie. Daarnaast een plattegrond van het dorp, zoals het er in 1686 uitgezien ...
Read more

Sedert het eerste kwart van de 17de eeuw tot 1852, het jaar waarin de Haarlemmermeer werd drooggelegd, is een aantal kaarten van dat meer gemaakt met inpolderingsplannen. Sommige kaarten bevatten al een ontwerp voor de verkaveling. Het oudst bekende ontwerp is een handschriftkaart van Jan Adriaansz. Leeghwater uit 1629. Bekend is ook diens Haarlemmer meerboeck uit 1643, waarin hij een pleidooi houdt voor de droogmaking. Het tweede bekende ontwerp is dat van Jacob Bartelsz. Veeris uit 1641, een kaart met zijn ontwerp werd uitgegeven door Nicolaas Visscher I. Literatuur: Donkersloot-de Vrij, M., Topografische kaarten van Nederland vóór 1750. Groningen, 1981 (bij nr. ...
Read more

Door het bochtige verloop en de verschillende richtingen waarin rivieren plegen te stromen is vergelijking van de lengtes ervan op een wereldkaart of in een atlas niet mogelijk. Een tabel met lengtes geeft geen duidelijk beeld. Een grafiek, waarin de lengtes door staven worden voorgesteld is wel duidelijker, maar men mist het kaartbeeld. De Londense uitgever Charles Smith laat met deze kaart zien, dat een dergelijke grafiek met het kaartbeeld gecombineerd kan worden. In elke ‘staaf’ is de betreffende rivier als in een kaart getekend, waarbij de loop zo veel mogelijk is ‘rechtgetrokken’. De juiste stroomrichtingen worden aangegeven met noordpijlen, die ...
Read more

De Duitse natuuronderzoeker Alexander von Humboldt (1769-1859) en de Franse botanicus Aimé Bonpland (1773-1858) maakten tussen 1799 en 1803 een grote studiereis door het noordelijk gedeelte van Zuid Amerika. De resultaten van deze reis zijn uitgegeven door Von Humboldt in het Frans in de Voyage aux régions équinoxiales du Nouveau Continent fait en 1799-1804 par A. de Humboldt et A. Bonpland, dat in dertig delen is verschenen tussen 1807 en 1851. De Plantengeografische kaart van de Andes behoort bij het eerste deel, getiteld: Essai sur la Géographie des Plantes (Paris/Tübingen, 1807). Alexander von Humboldt was een veelzijdig man, zijn studies omvatten niet alleen ...
Read more

Het najaar van 1740 was er een van overvlóedige regens in geheel Europa. De rivieren stegen dan ook onrustbarend; op 17 december stond het water reeds tot aan de kruin van de dijken. In de nacht van 24 op 25 december braken de dijken bij Elden en Bemmel, bij Nederasselt en bij Alfen. Op 5 en 6 januari braken nog meer dijken, zodat begin januari niet minder dan 300.000 morgen land onder water stond (wellicht wordt de Gelderse morgen van 0,318 ha bedoeld, zodat het overstroomde gebied circa 100.000 ha groot was). Pas in maart was het water zover gezakt, ...
Read more

Nieuws‘kaarten’ werden behalve bij natuurrampen, zoals bij overstromingen, ook uitgegeven bij bijzondere hemelverschijnselen, zoals zonsverduisteringen. Voor dergelijke platen werkten de Amsterdamse uitgevers Reinier en Josua Ottens samen met de stadsmathematicus Simon Panser uit Emden. Concurrenten op dit terrein hadden de gebroeders Ottens niet of nauwelijks. De prijs van deze plaat, die op 20 juli 1748 in de Amsterdamse Courant wordt aangeboden, bedroeg zes stuivers.
Read more

Deze kaart van het 18de-eeuwse oorlogsbedrijf, onder andere bedoeld voor de ‘liefhebbers’ ervan (!), is ingebonden in de Atlas Nouveau naar Guillaume de l’Isle, uitgegeven door Covens en Mortier. Literatuur: Koeman, Atl. Neerl. II, blz. 162 (kaart 138 in de Atlas Nouveau).
Read more

Tijdens de Spaanse Successieoorlog overwon de Nederlands-Engelse vloot op 23 oktober 1702 de Frans-Spaanse vloot in de Baai van Vigo (Noord-Spanje). Deze aktie, ondernomen op aanraden van vice-admiraal Philips van Almonde, was bedoeld om de Spaanse zilvervloot te veroveren. Een deel van deze vloot werd buitgemaakt, een ander deel werd vernield. De uitgever van deze kaart is Anna Beek te 's-Gravenhage, haar specialiteit was kaarten van veldslagen en belegeringen. In de twintig jaar na 1697 heeft zij circa zestig van deze kaarten uitgegeven.
Read more

Deze prent van de slag bij Vigo is kennelijk zeer snel na de slag op de markt gebracht. De ets geeft blijk van haastwerk, wat vooral blijkt uit de titel en namen op het kaartje 'Opdoening der Kust van Vigos in Galliciën'. Literatuur: Muller, F., Beredeneerde beschrijving van Nederlandsche historiekaarten, 3 dln., Amsterdam, 1876/77.
Read more

Tijdens het bewind van stadhouder Willem V (1751-1795) ontstond buiten de province Holland een democratische beweging, die zich tegen het bewind van Oranje keerde. Van ongeveer 1782 tot 1787 heeft dit democratische patriottisme zich in een deel van de Republiek kunnen vestigen, zij vormden daar een eigen leger. In juni 1787 werd de Duitse avonturier Frederik Rijngraaf van Salm door de patriotten aan het hoofd van het leger te Utrecht gesteld. Door Pruisische interventie werden de patriotten in september 1787 verslagen. De rijngraaf van Salm vluchtte naar Jever. Deze in 1789 uitgegeven kaart laat zien welke maatregelen de rijngraaf van Salm ...
Read more

Deze kaart van Europa wordt algemeen beschouwd als de eerste kaart met een economisch thema als onderwerp. Met een groot aantal symbolen en afkortingen wordt het voorkomen van 56 producten, zoals ertsen, industrieproducten, maar ook agrarische producten voorgesteld. In tabellen aan weerszijden van de kaart wordt per land vermeld wat men er produceert en door middel van verschillende onderstrepingen is aangegeven of men het product uitvoert of niet. Naast elk land is de oppervlakte van elk land vermeld in ‘deutschen Quadrat-Meilen’ (circa 55 kilometer). August Friedrich Wilhelm Crome (1753-1833) was leraar geschiedenis en geografie te Dessau ten tijde van de uitgave van ...
Read more

Deze 'grafiek' is een vroege poging om de statistische verhoudingen tussen de verschillende provincies weer te geven. H. Sommerhausen volgt hierin het systeem van G. Hassel uit 1823 en gedeeltelijk dat van A. Crome. De gekleurde vierkanten stellen de achttien provincies van het Koninkrijk der Nederlanden voor (dat in 1827 nog het gehele oppervlak van de huidige Benelux omvatte). De oppervlakte van de vierkanten staat in verhouding tot de werkelijke oppervlakte. In de linkeronderhok is de oppervlakte in vierkante mijlen (1 vierkante mijl is circa 55 vierkante kilometer) vermeld, met de vierkantswortel uit die oppervlakte (deze wortel is het verhoudingsgetal voor ...
Read more

'Beschreibung der ganzen Europaeischen Erdfläche bloss in Rücksicht ihrer, durch Höhen und Wasserzug bestimmten, und im Ganzen immer bleibenden Gestalt.' Deze eerste zin van de toelichting op deze kaart geeft de bedoeling ervan aan: niet het veranderlijke door mensen gevormde Europa met z'n staatsgrenzen, steden en wegen wordt afgebeeld, maar de altijd blijvende vorm, het reliëf. Eén van de meest opvallende verschijnselen van dit reliëf zijn waterscheidingen. In vier verschillende rangordes worden de Europese waterscheidingen in deze kaart getekend. Ze worden zowel in 'hoogte' als in kleuren onderscheiden. De 'hoogste' waterscheiding is die tussen het gebied dat afwatert op de ...
Read more